Ποικίλοι παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί συμμετέχουν στην απώλεια οστικής πυκνότητας και την εμφάνιση αρχικά οστεπενίας και ακολούθως οστεοπόρωσης.
Οι πιο συχνοί αιτιολογικοί μηχανισμοί που οδηγούν σε οστεοπόρωση είναι:
1) Η μη επίτευξη της ιδανικής κορυφαίας οστικής μάζας (επιτυγχάνεται στην 3η δεκαετία της ζωής του ανθρώπου) και για διαφορετικούς λόγους όπως αναφέρεται ακολούθως
2) Η αυξημένη οστική απώλεια λόγω μείωσης των ορμονών του φύλου (η μείωση των οιστρογόνων στις γυναίκες είναι η βασική αιτία της μετεμμηνοπαυσιακής οστεοπόρωσης).
3) Γενετικοί παράγοντες – Κληρονομικότητα
4) Τρόπος ζωής – συνήθειες/έξεις (καθιστική ζωή, αποχή από άσκηση, κάπνισμα, μεγάλη κατανάλωση οινοπνευματωδών)
5) Διατροφικές συνήθειες (κατανάλωση γαλακτοκομικών κ πράσσινων λαχανικών)
6) Ορμονολογικές διαταραχές (υπερθυρεοειδισμός, σακχαρώδης διαβήτης)
7) Φάρμακα
Όπως και τόσες άλλες συστηματικές παθήσεις, ομοίως και η οστεοπόρωση μπορεί να είναι πρωτοπαθής (αγνώστου αιτιολογίας) ή δευτεροπαθής (όπου ενοχοποιείται συγκεκριμένο αίτιο για την γένεσή της όπως δευτεροπαθής υπεπαραθυρεοειδισμός, υπογοναδισμός, υπερθυρεοειδισμός, λήψη κορτικοστεροειδών > 3 μήνες, ακινητοποίηση σε γύψο για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Η πρωτοπαθής οστεοπόρωση εμφανίζεται με δύο τύπους:
Μετεμμηνοπαυσιακή ή τύπος Ι που εμφανίζεται σε νέες μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες 50-65 ετών. Προσβάλει κυρίως το σπογγώδες οστούν -ιδιαίτερα τα σπονδυλικά σώματα και οφείλεται σε υπερλειτουργία των οστεοκλαστών λόγω μείωσης των ορμονών του φύλου (οιστρογόνων). Η αναλογία προσβολής γυναικών/ανδρών είναι 6/1.
Γεροντική ή τύπος ΙΙ που εμφανίζεται πάνω από την ηλικία των 70. Προσβάλει το φλοιώδες οστούν, κυρίως του ισχίου (διατροχαντήρια και υποκεφαλικά κατάγματα) και οφείλεται σε υπολειτουργία των οστεοβλαστών λόγω συνήθως αύξησης της παραθορμόνης ή μείωσης της βιταμίνης D. Η αναλογία γυναικών/ανδρών είναι 2/1.
Ως προς τη δευτεροπαθή οστεοπόρωση οι συνηθέστεροι αιτιολογικοί παράγοντες είναι:
1. Φάρμακα
Γλυκοκορτικοειδή. Η συχνότερη αιτία δευτεροπαθούς οστεοπόρωσης, λόγω αύξησης των ενδογενών (σύνδρομο Cushing) ή εξωγενών κορτικοειδών (φάρμακα ›3 μήνες).
Θυροξίνη
Αντιεπιληπτικά
Κυτταροτοξικά
Ανοσοκατασταλτικά
Αντισυλληπτικά
2. Γενετικά Νοσήματα: Ατελής οστεογένεση, αιμοσφαιρινοπάθειες, θαλασσαιμίες, αιμοχρωμάτωση, υποφωσ-φατασία.
3. Διαταραχές του μεταβολισμού του ασβεστίου: Υπερασβεστιουρία, ανεπάρκεια βιταμίνης D.
4. Ενδοκρινικές παθήσεις: Σύνδρομο Cushing, υπογοναδισμός, υπερθυρεοειδισμός, σακχαρώδης διαβήτης τύπου Ι, πρωτοπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός.
5. Νοσήματα του γαστρεντερικού: Χρόνια ηπατική νόσος, σύνδρομα δυσαπορρόφησης (κοιλιοκάκη, νόσος Crohn), ολική γαστρεκτομή.
6. Λοιπές παθήσεις: Πολλαπλούν μυέλωμα, λέμφωμα και λευχαιμία, νευρογενής ανορεξία, ρευματοειδής αρθρίτιδα, χρόνια νεφρική νόσος.
7. Τοπική οστεοπόρωση, όπως είναι η παροδική οστεοπόρωση του ισχίου ή οστεοπόρωση μετά από ακινητοποίηση ή υπολειτουργία του μέλους (σε εφαρμογή γύψινου επιδέσμου, μετεγχειρητικά, μακρά κατάκλιση) και η οστεοπόρωση της αλγοδυστροφίας Sudeck.